چکیده :
هنگامی که در زمستان 1358 پس از 2500 سال نظام شاهنشاهی در ایران، نخستین انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد، پژوهشگران با شگفتی مشاهده کردند نامزدی که بیش از همه یعنی 5362 ستون سانتیمتر- آگهی تبلیغاتی در چهار روزنامه پر تیراژ آن زمان چاپ کرده بود، 16 درصد آرای صندوقها را به دست آورد، ولی نامزدی که فقط 240 ستون سانتیمتر آگهی تبلیغاتی در آن روزنامه ها داشت، با 77 درصد آرا به ریاست جمهوری انتخاب شد.
در واقع سهم تبلیغات مستقیم رسانه ای بازنده، بیست و دو برابر سهم آگهیهای برنده انتخابات بود.
16 سال پس از وقوع این پدیده در پنجمین دوره انتخابات مجلس ایران، بعکس پدیده قبلی این بار همبستگی قابل توجهی میان تعداد آرای نامزدهای انتخاباتی و تبلیغات مستقیم انتخاباتی آنان دیده شد. یعنی نامزدهایی که رای بیشتری آورده بودند تبلیغات مستقیم رسانه ای بیشتری داشتند.
تبلیغات انتخاباتی را می توان به دو دسته اصلی رسانه ای و غیر رسانه ای تقسیم کرد از سوی دیگر هر کدام از این دو دسته نیز به تبلیغات مستقیم و غیر مستقیم قابل تقسیم اند. واضحترین تبلیغات مستقیم رسانه ای انتشار آگهیهای تبلیغاتی (advertising) از طریق تامین هزینه آن از سوی آگهی دهنده است مهمترین تفاوت چنین تبلیغی با گونه های دیگر، از جمله پروپاگاندا (Propaganda) وجود جهت گیری همیشه مثبت در آنها، عدم الزام در یکسانی آگهی دهنده و منتشر کننده آگهی، و در نتیجه عدم الزام در وجود اعتقاد راستین منتشر کننده به آگهی دهنده و محتوای آگهی او و در واقع وجود یک رابطه مادی (پولی) میان این دو و مشخص بودن آگهی دهنده برای گیرنده پیام است.
در تبلیغات غیر مستقیم رسانه ای، یا آن رابطه مادی (پولی) وجود ندارد و یا اگر وجود داشته باشد، کاملا پنهان است (مقالات از نوع رپرتاژ آگهی که اشاره ای به آگهی بودن آن نشده است، از بارزترین نمونه های پنهان محسوب می شود) همچنین این باور در گیرنده پیام به وجود می آید که فرستنده پیام (رسانه)، خود نیز نسبت به پیام و منبع پیام جهت گیری دارد.
با این دسته بندی می توان آگهیهای انتخاباتی نامزدها در مطبوعات، پوسترها و تابلوهای خیابانی آنان را از نمونه های بارز تبلیغات مستقیم رسانه ای دانست واز آن سو، مقالات مطبوعاتی سخنرانیهای حامیان نامزدها در مجامع خطبه های نماز جمعه و از این قبیل را نمونه های تبلیغات غیر مستقیم رسانه ای محسوب داشت.
نمونه های تبلیغات مستقیم و غیر مستقیم غیر رسانه ای را می توان در ارتباطات چهره به چهره به صورت گفتگوهای دوستانه در میهمانیها و یا جدلهای کاملا جهت گیرانه در محافل دید.
اگر چه تفکیک مستقیم و غیر مستقیم در ارتباطات چهره به چهره بسیار دشوار است، اما این نظریه مطرح است که ارتباطات چهره به چهره از نوع گفتگو (discussion) می تواند در برگیرنده تبلیغات غیر مستقیم باشد اندیشمندان ارتباطات بر این اعتقادند که در گفتگو، کوششی برای تحت تاثیر قرار دادن طرف مقابل دیده نمی شود بلکه تنها به روشن شدن ذهن می پردازد در حالی که هدف از مناظره و مباحثه، تحت تاثیر قرار دادن افکار و عقاید شرکت کنندگان در ارتباط است.
در نخستین انتخابات ریاست جمهوری در ایران، همبستگی میان تبلیغات غیر مستقیم رسانه ای و تعداد آرا به مراتب بیش از تبلیغات مستقیم رسانه ای بود و همان طور که گفته شد در آن انتخابات سطح زیر چاپ تبلیغات مستقیم مطبوعاتی بنی صدر در چهار روزنامه پر تیراژ 240 ستون سانتیمتر و آقای مدنی 5362 ستون سانتیمتر بود (ضریب همبستگی میان تبلیغات مستقیم هفت نامزد اصلی آن انتخابات با آرای به دست آمده آنها تقریبا صفر یعنی منهای 09/0 بود) در حالی که سطح زیر چاپ تبلیغات غیر مستقیم بنی صدر 9571 ستون سانتیمتر و مدنی 5303 ستون سانتیمتر و ضریب همبستگی میان حجم تبلیغات غیر مستقیم مربوط به نامزدها و تعداد آرای آنها ضریب قابل توجه 7/0 بود به عبارت دیگر نامزدی که سهم تبلیغات غیر مستقیم رسانه ای او بیشتر بود، رای بیشتری آورده بود. این پدیده در زمانی روی می داد که جامعه پس از پیروزی انقلاب به نظام همراه با تبلیغات بازرگانی گسترده کالاهای مصرفی به شیوه غربی پشت کرده بود و به مستضعف به عنوان ارزشی مثبت و به مستکبر و طاغوتی به عنوان ارزشهایی منفی نگاه می کرد.
در طی سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی، انتخابات پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی، از جمله مواردی بود که پس از اولین انتخابات ریاست جمهوری، یکبار دیگر شاهد رقابت جدی میان نامزدها بود مهمترین ویژگی این انتخابات، حضور گسترده و پرفشار شبه حزب نوپایی به نام کارگزاران سازندگی بود که پس از 16 سال، برای مردم حرفهای تازه ای داشت در آن انتخابات آنها توانستند علی رغم نوپایی، دوش به دوش رقیب خود با تبلیغات مستقیم گسترده، خود را به 37 درصد تهرانیها بشناسانند (این نسبت برای شبه حزب قدیمی روحانیت مبارز 45 درصد بود) در آن انتخابات شش روزنامه پرتیراژ کشور ظرف 8 روز، 360 هزار ستون سانتیمتر آگهی انتخاباتی منتشر کردند، به طوری که با حذف صفحه نیازمندیها 35 درصد سطح زیر چاپشان را آگهیهای انتخاباتی پوشانده بود این مقدار، وسیعترین پوشش تبلیغات انتخاباتی تا آن تاریخ محسوب می شد در نخستین روز (10 اسفند 1374) سطح مذکور 12 هزار ستون سانتیمتر بود (4/3 درصد مجموع آگهیهای آن 8 روز) اما از آن به بعد، روز به روز افزایش یافت و روز آخر حدود 10 برابر شد و به 117 هزار ستون سانتیمتر رسید.
در آن انتخابات همزمان با تبلیغات مستقیم مطبوعاتی، دو شبه حزب رقیب و سایر نامزدها با اجرای یکی از بزرگترین برنامه های تبلیغات خیابانی، میلیونها پوستر تبلیغاتی را در معرض دید مخاطبان قرار دادند به طوری که فقط در یک مسیر 35 کیلومتری در تهران، 45 هزار و 880 پوستر نصب شده شمارش شد (پوسترهای پاره شده در این محاسبه منظور نشده است) این ارقام حاکی از آن بود که در 100 متر از خیابانهای اصلی تهران 129 پوستر قابل تخمین بود که اگر دیوار پارکها و ویترین مغازه ها را که نمی توانستند جایگاه پوسترها باشند، از این مقدار کم می کردیم، تعداد مذکور در هر 100 متر، بسیار بیشتر از 129 می شد.
در انتخابات مجلس پنجم، کارگزاران سازندگی پوسترهای بزرگتری تهیه کردند (میانگین مساحت پوستر آنها 3/1 برابر پوستر روحانیت مبارز، 4/1 برابر پوستر سایر گروهها و 8/2 برابر پوستر تک نامزدها بود) از آن سو پوسترهای روحانیت مبارز، رنگینتر از بقیه بود (به طور متوسط 11/2 رنگ در مقابل 05/2 رنگ کارگزاران) و پوسترهای روحانیت مبارز بیش از بقیه گروه ها در پشت ویترین مغازه ها نصب شده بود. 7/3 درصد پوسترهای روحانیت مبارز و 8/1 درصد پوسترهای کارگزاران سازندگی در این گونه مراکز نصب شده بود (می دانیم که نصب پوسترها در این گونه مراکز تابع تصمیم و اراده صاحب مغازه است.)
در این انتخابات نوعی مبارزه فیزیکی – تبلیغاتی نیز بوضوح مشاهده می شد. با آنکه طبق ماده 47 قانون انتخابات، هیچ کس حق ندارد آگهی یا پوسترهای تبلیغاتی نامزدهای انتخاباتی را که در محلهای مجاز الصاق گردیده در مدت و زمان قانونی انتخابات پاره و منهدم کند و عمل او، جرم شناخته می شود ولی ...
تعداد صفحات : 33
فرمت فایل : word ( قابل ویرایش ) میباشد.
توجه : این فایل با بهترین کیفیت قابل پرینت میباشد.
